PAOLO VI

LETTERA APOSTOLICA IN FORMA DI MOTU PROPRIO


IUSTITIAM ET PACEM

CON LA QUALE VIENE DETERMINATA LA DEFINITIVA STRUTTURA DELLA PONTIFICIA COMMISSIONE «IUSTITIA ET PAX»

 

Promuovere la giustizia e la pace, penetrare con la luce e col fermento evangelico tutti i campi dell'esistenza sociale, è sempre stato un costante impegno della Chiesa in nome del mandato che essa ha ricevuto dal Signore. Attento alle speranze e alle possibilità del nostro tempo, come pure alle sue prove e alle sue difficoltà particolari, il Concilio Ecumenico Vaticano II ha dato una nuova luce a tale dovere (Cfr. Gaudium et Spes, 90). Per rispondere al voto espresso da questo Sinodo universale, una Commissione è stata istituita ed organizzata giuridicamente mediante il nostro Motu Proprio «Catholicam Christi Ecclesiam», del 6 gennaio 1967. Essa fu istituita ad experimentum per cinque anni, «potendo, in effetti, suggerire opportune modificazioni sia l'esercizio delle sue attività sia l'esperienza» (AAS 59 (1967) 28); e tale mandato fu da Noi rinnovato per altri cinque anni.

Bisogna riconoscere che, nel corso di questi dieci anni, la Commissione ha studiato con cura la dottrina ed ha applicato le prescrizioni della Costituzione pastorale «Gaudium et Spes» e degli altri documenti ecclesiastici. Così, la voce della Chiesa si è fatta sentire salutarmente nella comunità umana per annunziare la vera giustizia e la vera pace.
Tuttavia, poiché le questioni che debbono essere trattate da tale Commissione sono tanto complesse e spesso collegate con altri problemi, molti hanno chiesto che i suoi compiti siano più chiaramente definiti, affinché questo organo della Sede Apostolica possa adempiere in maniera sempre più efficace le funzioni che gli sono affidate.

Nel determinare ora in maniera definitiva le finalità e la struttura della Commissione, Noi intendiamo riaffermare chiaramente la grande importanza che la Chiesa annette alla promozione e alla difesa della giustizia e della pace. Occorre, pertanto, che i membri della Commissione siano costantemente in ascolto di ciò che avviene nel campo di loro competenza, e di quanto gli uomini desiderano al riguardo secondo le diversità dei tempi e delle circostanze; devono studiare tali questioni alla luce del Vangelo e del Magistero della Chiesa e, facendo conoscere i risultati delle loro riflessioni, contribuiscono ad illuminare il Popolo di Dio, ed a stimolarlo perché prenda sempre più coscienza, in questo campo, degli obblighi di una vita veramente cristiana.

Queste sono le alte finalità e i principii pratici di questa Commissione: compiere degli studi in vista dell'azione, ma ponendoli in una prospettiva pastorale di evangelizzazione; essere al servizio dei membri e delle istituzioni della Chiesa, in modo tale che questi possano tradurre concretamente i consigli e gli stimoli ricevuti dalla Commissione in impegni, che abbiano valore di testimonianza cristiana; agire in maniera tale da ispirare un progresso e un rinnovamento, riponendo nella fedeltà all'autorità suprema della Chiesa il proprio orientamento fondamentale e la garanzia della propria efficacia; compiere, infine, questo lavoro in una prospettiva ecumenica.
Né bisogna dimenticare che il mutamento continuo e rapido delle relazioni tra le persone e tra i popoli fa nascere costantemente nuove questioni o rivela nuovi aspetti dei problemi che riguardano la giustizia, la pace, lo sviluppo dei popoli e i diritti dell'uomo. Per affrontare questa realtà, insieme complessa e mutevole, la Commissione deve poter disporre di strutture adeguate.

È appunto per questo che Noi, dopo aver tutto considerato con la debita ponderazione, e dopo aver consultato degli esperti, circa la Pontificia Commissione «Iustitia et Pax» decidiamo e decretiamo in particolare quanto segue:
I. La Pontificia Commissione «Iustitia et Pax» è l'organo della Sede Apostolica che ha come scopo lo studio e l'approfondimento, sotto l'aspetto dottrinale, pastorale ed apostolico, dei problemi relativi alla giustizia e alla pace, al fine di stimolare il Popolo di Dio alla piena intelligenza di tali questioni e alla coscienza del suo ruolo e dei suoi doveri nel campo della giustizia, dello sviluppo dei popoli, della promozione umana, della pace e dei diritti dell'uomo. Essa cercherà quale contributo specificamente cristiano si possa dare alla soluzione di questi problemi, e chiamerà i membri del Popolo di Dio a una testimonianza cristiana e ad un'azione appropriata su questi diversi punti.

II. A tale scopo, la Commissione dovrà:
1. Anzitutto, approfondire la dottrina sociale del Magistero della Chiesa, farla conoscere ampiamente mediante mezzi appropriati, e sforzarsi di ottenerne l'applicazione pratica a tutti i livelli della società;
2. raccogliere e sintetizzare gli studi che si riferiscono allo sviluppo dei popoli, alla pace, alla giustizia e ai diritti dell'uomo, sotto l'aspetto culturale, morale, educativo, economico e sociale; cercare di valutarli dal punto di vita teologico, e vedere, quindi, come questa documentazione possa costituire un aiuto per la pastorale e per un impegno più determinato dei cristiani nelle diverse situazioni locali, nazionali e internazionali;
3. far conoscere i risultati dei suoi studi, del suo lavoro di documentazione e della sua riflessione a tutti i settori nella Chiesa, che vi sono interessati, e da questi raccogliere tutte le informazioni utili. A tal fine, la Commissione dovrà avere, in particolare, contatti regolari ed organici con le Conferenze Episcopali; attraverso queste o con il loro accordo, essa fornirà informazioni e ogni altro aiuto possibile agli Organismi creati per lo studio di questi problemi - commissioni nazionali di «Iustitia et Pax» ed altre - le quali lavorano secondo gli statuti, che spetta alle Conferenze Episcopali di definire o di approvare;

4. mantenere contatti regolari con i Dicasteri e con gli altri Organismi della Sede Apostolica, che sono interessati a tali problemi per informarli e per tenersi ulteriormente a loro disposizione allo scopo di aiutarli nell'elaborazione di appropriati programmi di azione. I predetti Organismi, a loro volta, potranno sollecitarne il parere su tutte le questioni che rientrano nell'ambito della Commissione «Iustitia et Pax»; la Commissione intratterrà rapporti regolari con la Segreteria di Stato o Papale, che le darà le istruzioni appropriate;
5. mettere, in collaborazione con questi medesimi Organismi, il frutto della propria riflessione a disposizione di altri gruppi o istituzioni esistenti all'interno della Chiesa, quali gli Ordini e le Congregazioni religiose, le Organizzazioni Internazionali Cattoliche. Essa agirà allo stesso modo nei confronti dei gruppi e delle persone, che sono al di fuori della Chiesa, e con cui gli Organismi della Sede Apostolica intrattengono regolari rapporti, quali le Chiese o comunità cristiane, le religioni non cristiane, e le associazioni o enti che dànno un contributo per la realizzazione di questo medesimo fine;
6. sforzarsi di conoscere le negazioni della giustizia, le violazioni dei diritti dell'uomo, le ingiustizie, che si verificano nelle situazioni concrete, e raccogliere informazioni oggettive e complete su questi casi; essa esprimerà la solidarietà cristiana con coloro che soffrono ingiustizia, ogni volta che la gravità delle situazioni o dei fatti lo richieda, dopo essersi messa d'accordo con la Segreteria di Stato nei riguardi di ogni dichiarazione o di ogni iniziativa a tale proposito.

III. La Pontificia Commissione «Iustitia et Pax» è composta di Cardinali e di Vescovi, come pure di membri del clero e di laici, nominati dal Pontefice per la durata di cinque anni; essa è diretta da un Cardinale Presidente con l'aiuto di un Segretario e di un Sotto-Segretario. Saranno nominati egualmente dal Papa dei Consultori, sia sacerdoti che laici, veramente competenti nel campo del pensiero e dell'azione sociale della Chiesa.
IV. I Membri partecipano all'Assemblea Generale, che avrà luogo una volta all'anno, salvo circostanze particolari, per contribuire, mediante le loro conoscenze specializzate e mediante la loro esperienza pastorale, alla elaborazione delle grandi linee del lavoro della Commissione. I Consultori saranno di frequente interpellati per iscritto sulle materie di loro competenza, o saranno chiamati a far parte di gruppi di studio. Il congresso della Commissione si riunisce regolarmente, secondo le esigenze del lavoro.
V. Le norme della Costituzione Apostolica «Regimini Ecclesiae Universae» e del Regolamento per i Dicasteri della Santa Sede si applicano alla Pontificia Commissione «Iustitia et Pax», a meno che non si stabilisca altrimenti.
Tutto quanto è stato da Noi stabilito nella presente Lettera in forma di Motu Proprio ordiniamo che abbia pieno e stabile valore, nonostante qualsiasi disposizione in contrario.
 

Dato a Roma, presso San Pietro, il giorno 10 del mese di dicembre dell'anno 1976, decimoquarto del Nostro Pontificato.

PAOLO PP. VI

 

__________________________________________________________

 

LITTERAE APOSTOLICAE
MOTU PROPRIO DATAE

IUSTITIAM ET PACEM
PONTIFICIA COMMISSIO A IUSTITIA ET PACE
CERTA AC DEFINITA ORDINATIONE DONATUR

PAULUS PP. VI

 

IUSTITIAM ET PACEM promovere omnesque partes socialis hominum convictus lumine ac fermento evangelico imbuere Ecclesia, quasi munus sibi a Domino mandatum exsequens, semper est annisa. Concilium autem Oecumenicum Vaticanum II, rationem ducens spei et facultatis variae, aetatis nostrae propriae, necnon aerumnarum et peculiarium difficultatum, huiusmodi officium in novo lumine posuit (Cfr. Gaudium et Spes, 90). Ut autem eiusdem universalis Synodi optato satisfieret, Commissio Litteris Apostolicis «Catholicam Christi Ecclesiam» die VI mensis Ianuarii anno MCMLXVII motu proprio per Nos datis, est instituta legibusque ordinata. Quod quidem factum est experimenti gratia atque ad quinquennium «nam munerum exercitatio rerumque usus opportunas immutationes suadere poterunt» (AAS 59 (1967) 28). Quod munus in alterum lustrum est a Nobis prorogatum.

Re quidem vera fatendum est Commissionem per hos decem annos sedulo studuisse doctrinae et praeceptionibus Constitutionis pastoralis a verbis «Gaudium et Spes» incipientis aliorumque documentorum ecclesiasticorum easque ad effectum deduxisse. Sic igitur factum est, ut vox Ecclesiae quasi nuntia verae iustitiae et pacis in hominum convictus salubriter exsonaret.
Quoniam vero quaestiones huic Commissioni expendendae tam perplexae sunt et cum aliis saepe conectuntur, a multis iam poscitur, ut eius munera accuratius definiantur; quo eveniat, ut hoc Apostolicae Sedis ministerium efficaciore in dies modo officia sibi credita valeat implere.

Dum ergo praedictae Commissionis proposita et compagem certa ratione statuimus, magnum momentum iustitiae pacisque ab Ecclesia fovendae ac tuendae iterum aperte edicere volumus. Quocirca eiusdem Commissionis sodales studiose oportet quasi auscultando cognoscant, quid quoad res sibi tractandas fieri contingat, quid homines, pro variis temporum rerumque adiunctis, circa easdem appetant; quaestiones perpendant affulgente sibi luce Evangelii et Magisterii Ecclesiae; quasi fructum huiusmodi considerationum in medium proferentes, Populum Dei illuminent et excitent, ut magis conscius fiat officiorum vitae vere christianae, ad haec quod attinet.

Haec vero sunt eiusdem Commissionis egregia proposita et principia practica: eius videlicet est studia exercere actioni inservientia,quae ipsa ad navitatem pastoralem evangelizationis referantur; praesto esse Ecclesiae membris et institutis ea mente, ut haec a Commissione accepta consilia et impulsus in operositatem, qua se teneri noverint quaeque vim testimonii christiani habeat, valeant transferre; sic agere, ut ad progressionem ac renovationem homines accendantur, qua in re fidelitas erga supremam Ecclesiae auctoritatem sit primaria mentium directio et pignus efficacitatis; bisce denique omnibus operam dare respectu habito oecumenismi.

Neque obliviscendum est continuam velocemque mutationem necessitudinum inter homines et gentes efficere, ut novae semper quaestiones vel facies quaestionum oriantur, quod spectat ad iustitiam, pacem, populorum progressionem et hominum iura. Quapropter Commissio, ut par sit huiusmodi rerum humanarum naturae, implicatae simul et mutabili, congruenti indiget ordinatione.
Quae cum ita sint, Nos, cunctis rite et mature perpensis auditisque viris peritis, haec, quae sequuntur, circa Pontificiam Commissionem a Iustitia et Pace singillatim statuimus atque decernimus.

I.

Pontificia Commissio a Iustitia et Pace est Apostolicae Sedis ministerium, cuius est expendere altiusque pervestigare, quoad doctrinam atque rem pastoralem et apostolicam, quaestiones ad iustitiam et pacem pertinentes, eo consilio, ut Populum Dei excitet, ut hic illas quaestiones plane intellegat et conscius reddatur muneris sui et officii circa iustitiam, populorum progressionem, promotionem humanam, pacem, hominum iura. Eius est exquirere, quibus modis, proprie vereque christianis, conferri possit ad illas quaestiones solvendas, et membra Populi Dei permovere ad christianum testimonium perhibendum et ad actionem, bisce rebus consentaneam, suscipiendam.

II.

Ut haec efficere valeat, Commissio oportet:

1. imprimis altius pervestiget doctrinam socialem Magisterii Ecclesiae, eam opportunis adhibitis instrumentis late diffundat detque operam, ut eadem in cunctis humani convictus gradibus et ordinibus ad usum deducatur;
 
2. in unum colligat brevique comprehendat studia ad populorum progressionem, pacem, iustitiam, hominum iura spectantia, rationem habens ingenii cultus, morum, educationis, rei oeconomicae et socialis, ea ex doctrina theologica aestimet ac deinde inquirat, quomodo ea, quae collecta sunt, adiuvare valeant actionem pastoralem et officium, quo christiani impensius se astringant variis in condicionibus sive locorum sive nationum sive internationalis consortionis;
 
3. notos faciat fructus studiorum, scriptionum collectarum et inquisitionum omnibus institutis Ecclesiae, ad quae res pertinet et a quibus omnia scitu utilia colligat; nominatim, ad haec quod attinet, Commissio continenter et organico, ut aiunt, modo cum Conferentiis episcopalibus agat; per has vel de earundem consensu certiora reddat cunctisque, quibus potest, viribus adiuvet instituta ad has easdem quaestiones investigandas condita — Commissiones a Iustitia et Pace nationales aliasque — quae secundum statuta a Conferentiis episcopalibus definita aut approbata operantur;

4.
dicasteria aliaque Apostolicae Sedis ministeria, quorum huiusmodi quaestiones intersunt, constanter contingat, ea mente ut illa de rebus adiumento suo praesto sit in compositione aptarum dispositarumque agendi rationum; praedicta vero instituta vicissim sententiam Commissionis exquirere possunt de cunctis rebus, quae ad Commissionem a Iustitia et Pace spectant; huic demum ordinaria sit necessitudo cum Secretaria Status seu Papali, quae ei aptas tradet normas directorias;

5. sociata opera cum iisdem Dicasteriis ministeriisque, fructus studiorum suppeditet aliis coetibus vel institutis intra fines Ecclesiae exsistentibus, veluti Ordinibus et Congregationibus religiosis, consociationi us catholicis internationalibus; eodem modo se gerat cum coetibus et personis, quae sint extra limina Ecclesiae et cum quibus Apostolicae Sedis Dicasteria ministeriaque suetam habeant necessitudinem, cuius modi sunt aliae Ecclesiae et communitates christianae, religiones non christianae, consociationes vel procurationes, quae ad idem hoc propositum assequendum operam conferunt;

6. cognoscere studeat repulsas iustitiae, iurium humanorum laesiones, iniustitias, quae in concretis rerum condicionibus accidant, atque modo obiectivo et pleno de iisdem se certiorem facere; significet christianam solidamque coniunctionem cum iis, qui propter iniustitiam dolent, quotiescumque gravitas condicionis vel factorum id suadeat et postquam ipsi cum Secretaria Status de quavis declaratione vel inceptu convenit.

III.

Pontificia Commissio a Iustitia et Pace constat a Patribus Cardinalibus, Episcopis, clericis et laicis a Summo Pontifice ad quinquennium nominatis; ei moderatur Cardinalis Praeses, cui auxilium praebent Secretarius et Subsecretarius. Consultores clerici et laici, qui in doctrina et actione socialibus Ecclesiae vere sint versati, item a Summo Pontifice ad quinquennium nominantur.

IV.

Membra Conventui Generali intersunt, qui semel in anno agitur, nisi peculiaria adiuncta aliter suadeant, ut cognitione rerum, in quibus sint praecipue periti, suaque experientia pastorali conferant ad magna illa veluti lineamenta operis efficienda, quod Commissioni est propositum. Consultores scripto de argumentis, quorum scientia excellant, crebro interrogentur, aut advocentur, ut minoribus coetibus studii causa congregatis socientur. Congressus Commissionis rite cogitur, prout necessitas operis faciendi id postulat.

V.

Normae, quae Constitutione Apostolica «Regimini Ecclesiae Universae» et Ordine servando in Dicasteriis Sanctae Sedis continentur, Pontificiae Commissioni a Iustitia et Pace applicantur, nisi aliter statuatur.
Quaecumque vero a Nobis bisce Litteris motu proprio datis decreta sunt, ea omnia firma et rata esse iubemus, contrariis quibusvis non obstantibus.
 

Datum Romae, apud Sanctum Petrum, die X mensis Decembris, anno MCMLXXVI, Pontificatus Nostri quarto decimo.

 

PAULUS PP. VI